een verhaal van Hans Godfroid
Met veel gesis en geknipper stijgt een onbekend voorwerp voor mijn voeten omhoog richting de rivier. Een grijnzende jongeman omklemt een besturingskastje, twee meiden staan giechelend toe te kijken. Hij probeert indruk op hen te maken, hun aandacht verflauwt echter snel. Die van ons niet, wij gluren mee op het schermpje en zien de Neva in een steeds wijder panorama naarmate de rode ster hoger in de heldere avondhemel boven St. Petersburg uitstijgt. Daar is de brug, daar de Isaackathedraal en kijk, tussen de twee vleugels van de Admiraliteit staat ons logement: Een log 19de-eeuws bouwsel. Vanuit dit hoge perspectief een mooie plek, hoewel wij aan de achterbinnenplaats vier hoog zijn gehuisvest. ’s Nachts jankt er een kat bij een lekkende goot. Het "hotel" is niet meer dan een donkere etage met drie kamers, een gemeenschappelijke wc en douche, verhuurd door Elizabetta of Veronica. Of is Ali, die vergeefs kopieën van onze paspoorten probeerde te maken, eigenlijk de baas? Wij weten het niet en interesseren doet het ons evenmin, ondanks herhaalde berichtjes met een verzoek om te reageren. Het zal Ali wel zijn die zijn taxiprijs voor de terugreis naar het vliegveld wil aanscherpen. Inmiddels hebben wij al besloten om per openbaar vervoer te reizen, dat lijkt hier haalbaarder dan een paar dagen geleden in Moskou. Hier wordt niet alleen Cyrillisch geschreven, maar ook ons eigen Latijnse schrift en hier spreken ze behalve Russisch soms ook Engels.
De drone landt voor onze voeten en wij vervolgen onze late avondwandeling over de kade.
Een parkeerstrook wordt ingericht als filmset. Het opbouwen neemt geruime tijd in beslag. Rails voor een rijdende camera wordt uitgelegd, kabels worden verbonden met monitoren, Walkietalkies snateren onverstaanbare aanwijzingen, spots worden gericht op een gele taxi. Eindelijk komen twee auto’s aan rijden, er stapt iemand uit die naar de taxi loopt, even blijft staan en verderop zijn mobieltje pakt. Klaar, einde take 1.
Roze wolkjes hangen al uren in de noordwestelijke hemel boven het water, het wil maar niet donker worden, ondanks dat het bijna middernacht is. Monumentale gebouwen aan de overzijde zijn mooi aangelicht, de lange gouden spits van de Petrus en Pauluskathedraal binnen de vesting op het Hazeneiland, fonkelt sprookjesachtig. Hier zou je met je geliefde moeten lopen, ik loop er met Herman. Onze laatste avond in Rusland, vier dagen Moskou, vier dagen St. Petersburg, een mix van familiebezoek en een sociaal-culturele stootkuur. Sociaal omdat ons een kijkje gegund wordt achter de schermen van een journalistiek koppel, cultureel vanwege bezoekjes aan talloze kerken, kathedralen, basilieken en musea, met als kers op de appelmoes een koorconcert van Russische religieuze muziek in de St. Isaackathedraal. Muziek ervaren op de plek waar die thuis hoort, onder een onmetelijk hoge koepel, tussen pilaren vol mozaïek, kun je niet vergelijken met het beluisteren van een cd, hoe goed de weergave ook is. Het is als wijn drinken in Frankrijk en jodelen in Tirol. Flaneren over de Nevski Prospekt en langs de Neva is vergelijkbaar met wandelen langs de Middellandse Zee over de Boulevard des Anglais in Nice, je ervaart dat je werkelijk in het buitenland bent, ver van de Kekumse dijk en de Linge. De Russische taal, die in films vaak iets "unheimisch" heeft, iets crimineels, klinkt in de metro van Moskou en in het Georgisch restaurant vriendelijk, zangerig, exotisch, hoewel geen woord ervan te verstaan is.
Aleksandra spreekt de taal vloeiend, zij doet het woord, zij ook gaat er in haar eentje op uit met haar camera om voor haar televisiestation B92 in Belgrado, een reportage te maken over sociale misstanden in Moskou. Haar man, mijn broer, wordt daarentegen vaak geassisteerd door een team. Bij gebrek aan aanslagen en oorlogen is een reportage over homo’s in St. Petersburg in voorbereiding en is een wapenstilstand afgesproken tijdens ons bezoek. Om het gewone Moskou te ontdekken tussen de overvolle boulevards en torenhoge appartementsgebouwen bezoeken we een markthal. Vissen snakken er nog naar adem, bijlslagen klieven de wervelkolom van een varken tot koteletten, Geurig fruit kleurt en fleurt van pure gezondheid. Vage bouwseltjes verkopen ondefinieerbare producten, samovaars gaan over de toonbank als waterkokers bij de Blokker. Iedereen heeft iets aan te bieden voor een schappelijke prijs, niemand blijft hinderlijk aandringen als je geen interesse toont, zoals dikwijls in andere landen.
In Moskou is het koud, onze handen worden bleek en gevoelloos op het bovendek van de citytourbus. Het Rode Plein is tochtig, we zoeken beschutting in de kapellen van de Basliuskathedraal met zijn kleurige uivormige torens en drijven mee op een internationale stroom toeristen. De wind giert ons om de oren bij het uitzichtpunt op de heuvel aan de hoge zijde van de Moskwa, motorrijders scheppen er genoegen in om hier hun brullende machines tot maximale snelheid op te jagen. In een stalletje worden bontmutsen verkocht, een aantrekkelijk idee zo’n beest op je hoofd bij deze kou.
Gelukkig dat het later in St. Petersburg warmer is. En niet alleen warmer, er zijn meer verschillen tussen de hoofdstad en de voormalige hoofdstad van dit enorme land. Moskou is een stad die leeft, beweegt, een stad van politiek, van diplomaten, van zakenmensen met grote auto’s op brede boulevards en hoge appartementen. Alles ligt er ver uiteen, iedereen is onderweg naar iets en heeft haast. In Petersburg wordt geflaneerd over de Nevsky Prospekt, vier kilometer prima onderhouden paleizen, kathedralen en restaurants. Het is een stad van cultuur en contemplatie, waar men de tijd neemt om alle uitgestalde rijkdom in zich op te nemen. De overvloedige mozaïeken van de Wederopstandingskerk, de verguldsels van de Petrus en Pauluskathedraal en in de St. Isaackathedraal de hoge koepel met de Klassieke bogen. Men trekt minstens een dag uit om een flauwe indruk te krijgen van de kunstcollecties van de Hermitage. Wij hebben het allemaal gezien en beleefd zonder aan ons verzadigingspunt te komen. Enorme doeken met impressionistische waterpartijen die een opmerkelijke overeenkomst met onze eigen Linge vertonen, miniaturen van onbekende oude meesters en een overvloed aan Rembrandt. Zalen met veldslagen en portretten van generaals, mooie dames in diverse staat van ontkleding, genrestukken en stillevens. En alles mag gefotografeerd worden mits niet geflitst. Zodoende bevat mijn camera een schat aan schilderijen, mozaïeken, architectuur van verschillende eeuwen en rivierpanorama’s bij volle maan.
In Moskou waren er vooral gesprekken over de vele aspecten des levens. Van de burgeroorlog in de Balkan waar Aleksandra opgroeide, via gewoontes van begroetingen met omhelzingen, kussen en slappe handjes tot het huidige beleid van president Putin. We praten in Georgische restaurants, in het kantoor van de NOS met producer Irina, in het appartement van mijn familie en onderweg naar de metro. Want het kan maanden duren voor zich weer een gelegenheid voordoet om de familieband te versterken. We drinken bier, wijn, wodka, we toosten en hoeven er gelukkig niet telkens een toespraak bij te houden naar Russische gewoonte. In een brochure van het visumbureau werden we gewaarschuwd: Bij elke toost een toespraak, geen handen geven over de drempel van een deur, schoenen uit bij de voordeur, niet fluiten, rechts houden op de roltrappen van de metro, voorzichtig met geld, kans om op willekeurige plaatsen naar je paspoort gevraagd te worden. We hebben het aan onze laars gelapt, hoewel dat tot een berisping had kunnen leiden door de roltrapbewaker die de godganse dag vanuit zijn glazen hokje vier roltrappen in de gaten houdt. Wat een baan. Of suppoost in een museum van één of ander buitenverblijf van Peter de Grote waar niemand binnenkomt en je dagenlang alleen bent met een paar antieke meubels. Of kaartjesverkoper voor dat complex die voor elke nis en verborgen hoek een ander kaartje heeft en dat niet kan uitleggen, zodat je met een compleet kaartspel in handen, nog geen toegang krijgt tot juist dat gebouw waar je graag wilt rondneuzen. Is dat typisch Russisch? Misschien moeten we ook eens kritisch naar onze eigen maatschappij kijken waar velen zich eveneens met controles bezighouden op zaken die in het leven geroepen zijn om controleurs aan het werk te houden.
Op reis probeer ik altijd een kilo of wat literatuur over het desbetreffende land mee te nemen. Thuis was ik al begonnen in "De gloed van St. Petersburg" van Jan Brokken, maar was blijven hangen bij gebrek aan de stad zelf, ik zal het later nog eens proberen. Een paar duizend bladzijden Dostojewski geven een beeld van de 19deeeuwse Russische society, een eindeloze reeks mislukkelingen zonder andere bezigheid dan over elkaar te roddelen, te duelleren, op reis te gaan naar kuuroorden in Europa en te klagen over kwalen. Oef, ook die gaan terzijde. Ik vermaak me met Marguerite van Tineke Aarts, weliswaar een hoog Libellegehalte maar uitstekend geschikt om uren op een vliegveld stuk te slaan of om mee in slaap te vallen.
Wij hadden wat uren stuk te slaan. Met Air Baltic vlogen we van Schiphol naar Riga, hoofdstad van Letland. De aansluitende vlucht naar Moskou was om technische redenen geannuleerd en pas zes uur later konden we verder. Als compensatie werd een lunchbon van 10 euro per persoon verstrekt, waarvoor wel iets te eten te krijgen was, geserveerd door in klederdracht gestoken dames. Te lang vooral om alleen met Marguerite door te brengen en een buitenkans om Riga eens te bekijken vanuit een toeristentreintje. Kan ook weer bijgeschreven worden op mijn curriculum vitae. Moeilijker was het om op de terugreis ruim drie uren door te brengen voor een gesloten incheckbalie op het vliegveld van St. Petersburg. We waren er veel te vroeg omdat onze informanten ons hadden afgeraden daar per metro en bus naartoe te gaan en wij dat toch deden. We waren er binnen het uur, passeerden de beveiliging en bevonden ons in een hal zonder stoel of bank, zonder koffiebar of andere hangplek. Spataderen, stalbenen, kramp in de kuiten, slecht voor een mens al die statische belasting. Vertrekken leidt nogal eens tot ontgoocheling.
We hebben onze hielen nog niet gellicht uit Rusland, of de pleuris breekt uit in Moskou zowel als in St. Petersburg. Honderden demonstranten worden opgepakt omdat ze hun manifestatie niet willen beperken tot aangewezen locaties. In Moskou is dat het Sacharovplein, waar ik voor twee jaar met mijn schoonzus danste op Servische ritmes. In wat voor een land waren wij eigenlijk? Bedriegt de schijn ook hier?
Als we met een tweemotorig propellervliegtuig over anonieme Russische en Letse bospercelen en akkers naar Riga terugvliegen, denk ik aan de drone boven de Neva, waar alles zo fraai leek.
***
terug naar de inhoudsopgave
terug naar de beginpagina van Pointe
terug naar de beginpagina van de website