Van een morganatisch huwelijk had ik nog nooit gehoord. Ik las er onlangs voor het eerst over in 'Bernhard, een verborgen geschiedenis', van Annejet van der Zijl. Het is een huwelijk, waarbij de vrouw niet meekrijgt wat normaal naar een echtgenote overgaat, zowel qua vermogen en bezittingen als adellijke titels voor haarzelf en de kinderen die uit de verbintenis voortkomen. Bij de huwelijkssluiting staat de vrouw links van de man - zij trouwt met de linker hand - om geen misverstand over de status te laten bestaan. Zo zijn de ouders van prins Bernhard met elkaar getrouwd, omdat na de scheiding van zijn moeder - toentertijd al iets zeer uitzonderlijks, zeker in adellijke kringen - dat de aangewezen weg was. De omstandigheden en de tijd spelen hierbij een belangrijke rol. Het bijzondere huwelijk, waarvan de consequenties ten aanzien van vermogen en titels later als gevolg van een gerechtelijke procedure niet meer opgingen, vond in het vroege begin van de twintigste eeuw plaats in Duitsland, een keizerrijk waarin kleine vorstendommen nog betekenis hadden, totdat daaraan met de eerste wereldoorlog een einde kwam. Eén van deze vorstendommen was Lippe. Daar kwam aan het eind van de negentiende eeuw een erfopvolgingskwestie aan de orde, welke ertoe leidde dat na het overlijden van de grootvader van Bernhard zijn oom op de troon kwam. Deze heeft het er juridisch toe laten leiden dat Bernhards vader zijn titel en bijkomend geld kreeg. Het Duitsland van vóór de eerste wereldoorlog en de niet geringe betekenis die de adel erin had zijn omstandigheden die inzichtelijk gemaakt moeten worden om er iets van te kunnen begrijpen. Schrijfster Annejet van der Zijl, die het leven van prins Bernhard op een literaire wijze heeft beschreven, doet dat uitstekend. Daarmee laat zij zien dat literatuur en geschiedenis met elkaar zijn verweven. Het doet er wezenlijk toe hoe gebeurtenissen worden beschreven en hoe verbanden worden gelegd. Feiten hebben op zich nauwelijks betekenis zolang deze niet in een zingevend geheel worden ondergebracht. Wat zegt een morganatisch huwelijk tussen Berni en Armgard als het niet beschreven en geplaatst zou zijn in het begin van een boek dat een weergave van het leven van prins Bernhard is? Voor wie in die tijd in het betreffende gedeelte van Duitsland leefde en er een berichtje over in een krant had gelezen, was waarschijnlijk iets duidelijk geworden. Voor een in die omstandigheden levende persoon met enig zicht op het leven van de adel was uiteraard geen situatiebeschrijving of een geschetste achtergrond nodig - hypothetisch gezien -, want deze zou kunnen volstaan met een stukje verslaggeving, bestaande uit de vermelding van het feit. Hedendaagse Nederlandse lezers, levend in het begin van de eenentwintigste eeuw, moeten zich echter kunnen verplaatsen voor het verkrijgen van inzicht. Daarvoor hebben zij een goed geschreven boek nodig en een auteur als Annejet van der Zijl. Zij heeft een zeer goede biografie geschreven over een man die geboren werd en opgroeide in een vreemde wereld, mondain werd en een huwelijk wist aan te gaan met de Nederlandse kroonprinses. Over prins Bernhard is veel geschreven. Zijn wijze van leven, vooral zijn rol in de tweede wereldoorlog en de affaires waarin hij betrokken raakte, vroeg daarom. De prins vond belangrijk hoe hij werd gezien en welk beeld ervan hem ontstond. Tot in de laatste fase van zijn leven heeft hij zelfs getracht daarop invloed uit te oefenen. Annejet van der Zijl is niet van het gevestigde beeld en mythevorming uitgegaan. Zij heeft eigen onderzoek verricht en heeft een belangrijk accent gelegd op het voorland en de herkomst van prins Bernhard. Dat heeft een interessant en fraai geschreven boek opgeleverd.
22 augustus 2010, Jaap van der Hoest
Noot: 'Bernhard, een verborgen geschiedenis', van Annejet van der Zijl, verscheen in maart van dit jaar in gebonden vorm, met leeslint. Het boek is inmiddels opgenomen in de collectie van Het Loket Aangepast-lezen als gesproken boek onder nummer a423954.
***
terug naar de inhoudsopgave
terug naar de beginpagina van Pointe
terug naar de beginpagina van de website